Menswaardig leven met een minimuminkomen?
Kan je in Vlaanderen menswaardig leven met een minimuminkomen? Voor het jaar 2020 vergeleek CEBUD voor achttien gezinstypes de netto besteedbare inkomens uit sociale bijstand, sociale zekerheid en arbeid met het referentiebudget. Meestal volstaan deze minimuminkomens niet om menswaardig te kunnen leven.
​
Het kunnen beschikken over een toereikend inkomen is essentieel om armoede te bestrijden. Een tekort aan inkomen heeft immers een negatieve impact op andere levensdomeinen die maken dat mensen moeilijk uit hun armoedesituatie kunnen ontsnappen. Een belangrijk instrument om armoede te bestrijden is het organiseren van een adequate minimuminkomensbescherming.
CEBUD evalueert dit door de netto besteedbare inkomens uit sociale bijstand (leefloon en inkomensgarantie voor ouderen), sociale zekerheid (minimumwerkloosheidsuitkering, minimuminvaliditeitsuitkering en minimumpensioen) en arbeid (gewaarborgd gemiddeld maandelijks maandinkomen) te vergelijken met het referentiebudget.
​De analyse toont dat de netto besteedbare inkomens uit sociale bijstand en sociale zekerheid bijna altijd onvoldoende zijn wanneer het gezin een woning huurt op de private woningmarkt. Maar ook éénverdienersgezinnen (slechts één volwassene van het gezin werkt) beschikken niet altijd over een menswaardig inkomen wanneer zij werken aan een minimumloon en een private woning huren.
​​
De minimuminkomensbescherming garandeert in Vlaanderen niet altijd een menswaardig inkomen. Om te komen tot adequate minimuminkomens moeten de diverse overheden in ons land samenwerken.
​
Zo kunnen de minimumuitkeringen zelf worden opgetrokken maar ook de sociale toeslagen van het groeipakket kunnen worden verhoogd. Daarnaast kan het beleid inzetten op het beperken van de kostprijs van noodzakelijke goederen en diensten zoals huisvesting, onderwijs en energie. Het verruimen van het aanbod sociale huurwoningen is hierin cruciaal.
De doeltreffendheid van het minimuminkomen is niet enkel afhankelijk van de hoogte van het inkomen maar ook van de uitgaven voor noodzakelijke goederen en diensten. Doorheen de jaren hebben diverse overheden en bedrijven sociale voordelen in het leven geroepen die de uitgaven voor financieel kwetsbare groepen moeten beperken. De impact van dertien sociale voordelen (zoals de verhoogde tegemoetkoming in de gezondheidszorg en het sociaal tarief voor water en energie) is weergegeven in onderstaande grafiek. Deze grafiek toont dat de sociale voordelen meestal onvoldoende zijn om te komen tot een menswaardig inkomen.
Wanneer de gezinnen bovenop de sociale voordelen het geluk hebben om een sociale woning te huren, zullen de minimuminkomens voor de meeste gezinnen wel (nipt) voldoende zijn om menswaardig te leven. Maar zelfs in deze situatie blijven de minimuminkomens te laag voor koppels met kinderen in het lager of secundair onderwijs die leven van een leefloon of minimum werkloosheidsuitkering.
​